Matenadaran

Wznoszący się na szczycie alei Masztoca budynek z monumentalną fasadą zwróconą w stronę Araratu mieści Instytut Starożytnych Rękopisów, którego patronem jest właśnie św. Mesrop Masztoc, twórca ormiańskiego alfabetu. On też przedstawiony jest na centralnym pomniku przez siedzibą instytutu, znanego powszechnie pod nazwą Matenadran, co oznacza „składnica pergaminów”.

Otwarty w 1957 r. gmach mieści największy zbiór manuskryptów ormiańskich, a zarazem jeden z większych światowych zbiorów rękopisów w ogóle. Na kolekcję składa się ponad 20 000 obiektów, w tym liczne fragmenty starożytnych i wczesnośredniowiecznych manuskryptów z Armenii i spoza niej, kompletne pergaminy i księgi. Najstarszy zachowany w całości rękopis to pochodzący z VII w. Ewangeliarz Wehamor. Najbardziej imponującymi eksponatami są Czarryntir (antologia) z Muszu, gigantyczny rękopis o wadze ponad 30 kilogramów, oraz – stanowiący niejako jego odwrotność – kalendarz liturgiczny na rok pański 1434, wielkością na przekraczający rozmiaru zdjęcia paszportowego i ważący 19 gramów. Wiele ormiańskich manuskryptów zawiera miniatury wykonane słynnym tuszem o kolorze ormiańskiej czerwieni. Barwnik ten, o którym pierwsze znane wzmianki pochodzą z 714 r. p.n.e., wytwarzany był z czerwca ormiańskiego, owada żyjącego wyłącznie w Kotlinie Ararackiej, będącego jednak bliskim krewnym czerwca polskiego, z którego w średniowiecznej Polsce również wyrabiano czerwony barwnik – koszenil. Koszenil ormiański, którym oprócz miniatur barwiono także tkaniny, nawet po wiekach zachowuje swój żywy kolor.

Matenadaran jest nie tylko muzeum ,ale także ważnym centrum badawczym, a działająca przy nim biblioteka jest jednym z ważniejszych ośrodków ormianistycznych.

Nawet krótka wizyta w Instytucie imienia Masztoca pozwoli zdać sobie sprawę z ważkiej roli, jaką w światowej kulturze odegrały język i alfabet ormiański.

Erywań

Aragacotn

Ararat

Armawir

Gegharkunik

Lori

Kotajk

Szirak

Sjunik

Wajoc Dzor

Tawusz

Arcach